W dniu wczorajszym, 6.10.2021 r. uczestniczyłem w spotkaniu jakie miało miejsce w Zachodniopomorskim Urzędzie Wojewódzkim. Głównym tematem spotkania z udziałem rolników, parlamentarzystów oraz przedstawiciela Grupy Azoty Dyrektora Generalnego ZCH „Police” S.A. Mariusza Graba, był problem drastycznego wzrostu cen nawozów i potencjalnych skutków tego zjawiska.
W trakcie spotkania omówiono również inne problemy wpływające na kondycje gospodarstw rolnych w woj. zachodniopomorskim, takie jak nawiedzająca województwo od kilku lat susza oraz problem nadmiernego zadłużenia gospodarstw związanego z wykupem gruntów rolnych z Zasobu WRSP.
Wyjątkowy zbieg okoliczności sprawił, że wczorajsze spotkanie odbyło się dokładnie w rocznicę odwołania z funkcji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jana Krzysztofa Ardanowskiego oraz związaną z tym moją rezygnacją z funkcji Podsekretarza stanu w tym ministerstwie.
Na prośbę rolników w trakcie spotkania omówiłem rozwiązania jakie rok wcześniej zostały wypracowane w ministerstwie rolnictwa, pozwalające rozwiązać narastający od wielu lat problemu nadmiernego zadłużenia z tytułu wykupu gruntów. Przypomniałem również, że we wrześniu ubiegłego roku w ministerstwie był gotowy do konsultacji projekt „Ubezpieczenia z uwzględnieniem stabilizacji dochodów, jako instrumenty zarządzania ryzykiem w rolnictwie”
Problem nadmiernego zadłużenia gospodarstw, związanego z wykupem gruntów rolnych, pojawił się w końcu 2011 r. wraz z wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych innych ustaw, z dnia 16 września 2011 r., która uczyniła ze sprzedaży pierwszą w kolejności formą gospodarowania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa. Warto przypomnieć, że to właśnie wejście w życie tej ustawy wywołało gwałtowne protesty rolników w naszym województwie.
Dzierżawiący ziemię rolnicy dostawali od ówczesnej ANR propozycję nie do odrzucenia, albo decydują się na wykup dzierżawionej ziemi, albo zostanie ona sprzedana wraz z umową dzierżawy osobom trzecim.
Często do wykupu przymuszani byli rolnicy, którzy zgodnie z umową mogli ją jeszcze kilka lat dzierżawić. Zakupu gruntów więc nie planowali, mając inne zobowiązania. Warto podkreślić, że zobowiązania z tytułu wykupu są kilkukrotnie wyższe od tych wynikających z dzierżawy.
Przetargi na sprzedaż ziemi przeprowadzane były w formie licytacyjnej. Przystępujący do przetargów rolnicy mieli świadomość, że jeżeli nie wygrają przetargu mogą utracić bezpowrotnie szansę na powiększenie swojego gospodarstwa. W przetargach, konkurować musieli często z osobami podstawionymi przez obcy kapitał, czyli „słupami”. Często licytacja kończyła się na poziomie zdecydowanie wyższym od obowiązującej w tym czasie średniej ceny rynkowej.
Trudną sytuację naszych z takim trudem tworzonych gospodarstw, pogłębiły wyjątkowo trudne warunki atmosferyczne z jakimi mamy do czynienia na Pomorzu Zachodnim w ostatnich kilku latach (rok nawalnych deszczy i cztery lata suszy w skali odbiegającej od reszty kraju).
Zmiany jakie zaszły po roku 2015 umożliwiły załagodzenie problemu:
- Powiększenie powierzchni gospodarstwa o grunty wydzierżawione w przetargu ofertowym na stosunkowo niskim czynszu, pozwoliło na zmniejszenie obciążenia gospodarstwa na 1 ha.
- Pomoc z tytułu utraconych plonów w wyniku nawalnych deszczów w 2017 r. i suszy w 2018 i 2019 r. w znacznym stopniu zrekompensowały gospodarstwom poniesione straty.
Jednak problem ciągle narasta.
Pełniąc funkcję Podsekretarza stanu w ministerstwie rolnictwa, poleciłem podległym pracownikom przygotowanie zmian ustawowych, które umożliwiłyby w sposób systemowy załagodzenie problemu nadmiernego obciążenia wykupem gruntów.
Wypracowane propozycje zostały zamieszczone w projekcie ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy.
Zamieściłem je w projekcie tej ustawy, ponieważ:
- uczestniczyłem w pracach nad jej przygotowaniem,
- w połowie ubiegłego roku wydawało się, że ma charakter priorytetowy i szybko przejdzie przez proces legislacyjny.
Niestety stało się inaczej, a ustawa trafiła do „zamrażarki”
Proponowane zmiany zawierają następujące rozwiązania:
Art. 31 ust. 2 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa mówi, że : Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (wcześniej ANR) może rozłożyć spłatę należności za zakupione nieruchomości na roczne lub półroczne raty, na okres nie dłuższy niż15 lat,….
Propozycja przewiduje dodanie art. 2a w brzmieniu:
„2a. W przypadku odroczenia spłaty należności na zasadach określonych w art.23a ust. 1 (Krajowy Ośrodek może odroczyć określony w umowie albo decyzji, termin zapłaty należności, rozłożyć je na raty albo umorzyć w części lub w całości, jeżeli przemawiają za tym ważne względy gospodarcze, społeczne lub losowe.), określony w umowie termin całkowitej spłaty należności może zostać wydłużony o ten sam okres, na który udzielono odroczenia. W tym przypadku okres, o którym mowa w ust. 2, nie może być jednak dłuższy niż 20 lat”.
Propozycja przewiduje ponad to:
W art. 32a:
- po ust. 1 dodaje się ust. 1a i 1b w brzmieniu:
„1a. Krajowy Ośrodek, na wniosek podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne, może, w celu całkowitego lub częściowego zaspokojenia wierzytelności przysługującej wobec tego podmiotu, nabyć nieruchomość wchodzącą w skład gospodarstwa prowadzonego przez ten podmiot”
1b. Wniosek, o którym mowa w ust. 1a, może również zawierać oświadczenie podmiotu, o którym mowa w ust. 1a, o zamiarze dzierżawy zbywanej nieruchomości”,
- ust.2 otrzymuje brzmienie:
„2. Odpłatne nabycie, o którym mowa w ust. 1a,…. Nie może nastąpić po cenie wyższej niż ustalona zgodnie z art. 30 (cenę nieruchomości Zasobu ustala się w wysokości nie niższej niż wartość tej nieruchomości określona przy zastosowaniu sposobów jej ustalania przewidzianych w przepisach o gospodarowaniu nieruchomościami), pomniejszonej o kwotę równą wartości obciążeń nieruchomości”;
Na koniec swojego wystąpienia zaapelowałem do obecnych na sali parlamentarzystów o działania w kierunku podjęcia intensywnych prac nad wejściem w życie ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy (warto bo zawiera ona szereg rozwiązań dotyczących retencji na które czekają rolnicy), albo przenieść przygotowaną propozycję zmian dotyczące oddłużenia do innej ustawy.
Jan Białkowski
6.10.2021 r.
Fot. #SolidarnośćRI
